«Մեր ճարտարապետները բանաստեղծներ են, որոնք իրենց կառուցածները միշտ կապում են հին, գեղեցիկ տեսարանների հետ», -Թորոս Թորամանյան:
«Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի ֆոնդերում պահվում է հայկական ճարտարապետության ուսումնասիրության նվիրյալ Թորոս Թորամանյանի արխիվի զգալի մասը` չափագրություններ, ձեռագրեր, լուսանկարներ, նամակներ, գծանկարներ, գծագրեր և այլն։
Մարտի 18-ը անվանի ճարտարապետի ծննդյան օրն է։ Նա ծնվել է 1864 թ․, մարտի 18-ին, Փոքր Հայքի Շապին-Կարահիսար քաղաքում։ Թորամանյանը ծնողներին կորցրել է փոքր հասակում։ 1884 թ․ ազգականների օգնությամբ մեկնել է Կոստանդնուպոլիս՝ ուսումը շարունակելու։ Ուսանել է՝ Կոստանդնուպոլսի Կայսերական գեղարվեստի վարժարանի ճարտարապետության բաժնում։
Թորոս Թորամանյանը ճամփորդել է տարբեր երկրներով՝ Պարսկաստան, Սիրիա, Թուրքիա, Եգիպտոս, Հունաստան, Իտալիա, Ֆրանսիա:
Մեր ճարտարապետության պատմության էջերում իր անգնահատելի տեղը ունեցող ճարտարապետը կյանքի 30 տարիները նվիրել է հայկական ճարտարապետական հուշարձանների ուսումնասիրությանը։ Թորամանյանի գիտական ամբողջ ժառանգության մեջ գերակշիռ տեղ է զբաղեցնում Հայաստանի V-VII դարերի ճարտարապետական հուշարձանների՝ Բավի Տեկոր, Երերույքի, Քասաղի, Էջմիածնի Մայր տաճարի և Զվարթնոցի մանրամասն ուսումնասիրությունը։ Նա զբաղվել է նաև սուրբ Հսիփսիմե և Գայանե եկեղեցիների, Ավանի, Պտղնիի Թալինի մեծ և փոքր, Արթիկի, և այլ հուշարձանների ուսումնասիրությամբ։ Առաջավոր գիտնական լինելուց բացի, Թորամանյանը նաև հասարակության ակտիվ անդամ էր, մեծ հայրենասեր և առաջադեմ մտավորական:
1903թ. նա չափագրել է Անիի մայր տաճարը և կատարել եկեղեցու վերակազմության նախագիծը: Մեկ տարի անց վարդապետ Խաչիկ Դադյանի հրավերով մասնակցել է Զվարթնոցի ս. Գրիգոր տաճարի պեղումներին։ Նիկողայոս Մառի ղեկավարած արշավախմբում էլ՝ Անիիում իրականացվող պեղումներին։ Թորամանյանը կատարել է եկեղեցու և ճարտարապետական բեկորների մանրամասն չափագրությունները:
Անգնահատելի է Թորամանյանի դերը Զվարթնոց տաճարի պեղումների, նաև՝ հետագա գիտական ուսումնասիրություների գործում։ Զվարթնոցը վերակենդանացել է հենց այդ հետազոտությունների շնորհիվ։
«Զվարթնոցը ավերակ չէ, այլ մի շեն դպրոց, և անոր ամեն մի բեկորներն ու գեղաքանդակ քարերը՝ դարապատում ուսուցիչներ…»,-վստահ էր Թորոս Թորամանյանը:
Մահվանից մեկ ամիս առաջ՝ 1934 թ-ի փետրվարին նշվել է Թորոս Թորամանյանի գիտական գործունեության 30 ամյակը և շնորհվել գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչում։
