«Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ում ամփոփել են 2018 թ․-ի կատարած աշխատանքները։ Մարզային ծառայությունների, արգելոցների ու արգելոց-թանգարանների պատասխանատուները խոսել են տարվա ընթացքում կատարված աշխատանքի, հուշարձանների պահպանության ու ոլորտի խնդիրների մասին։
2018թ․-ի ընթացքում արձանագրվել է 30 իրավախախտում՝ ինքնակամ շինություններ, գանձախուզություն, անօրինական թաղումներ, վանդալիզմ։ Մարզային ծառայությունների, արգելոցների ու արգելոց-թանգարանների պատասխանատուները ակտիվ գործակցել են իրավապահների հետ։ Դեռևս չլուծված խնդիրների շարքում են հուշարձանների պահպանական գոտիների բացակայությունն ու անճշտությունները։
Ի դեպ վերջինի դեպքում պատճառը` ՀՀ պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակի լրամշակման բացակայությունն է։
Հուշարձանների պահպանությունն առավել համակարգված դարձնելու նպատակով «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Արա Թարվերդյանը մարզային ծառայությունների պատասխանատուներին հանձնարարել է համայնքների ղեկավարների համար պատրաստել տվյալ համայնքի և ընդհանրապես պատմամշակութային հուշարձանների պահպանության վերաբերյալ իրավական ակտերի ամփոփ ուղեցույց։
ՊՈԱԿ-ի տնօրենի տեղակալ Կարեն Փահլևանյանն էլ մարզային ծառայությունների պատասխանատուներին հանձնարարել է խստորեն հետևել հուշարձանների պահպանությանը, կատարվող շրջայցերին, տեղում արձանագրել պեղումներից հետո ստեղծված պատկերը և ՊՈԱԿ-ի տնօրինությանը օպերատիվ տեղեկացնել ցանկացած խնդրի դեպքում։ Մ/ծ պետերին, արգելոց-թանգարանների, նաև` արգելոցների վարիչներին տրվել են նաև այլ հանձնարարականներ։
Հաշվետվության ընթացքում անդրադարձ է եղել նաև արգելոց-թանգարանների և արգելոցների այցելությունների թվի ավելացմանը: Ներկայացվել են` հուշարձանները զբոսաշրջիկների համար առավել գրավիչ դարձնելուն ուղղված առաջարկներ։
2018թ․-ին Մեծամորի հնավայրում շարունակվել են հայ-լեհական արշավախմբի պեղումները։ Հնագետները հայտնաբերել են հետաքրքիր գտածոներ, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 8-6-րդ դդ.։ Պեղումներ են իրականացվել նաև «Զորաց քարեր»-ում։ Դամբարանադաշտում կատարված աշխատանքների ընթացքում հարավից-հյուսիս ձգվող ուղղահայաց կանգնած քարերի տակ բացվել է շուրջ 25 մետր երկարությամբ ձգվող պարիսպ: Հնագիտական արշավախումբը պեղումների ընթացքում հայտնաբերել է միջին, ուշ բրոնզե և երկաթե դարաշրջանով թվագրվող խեցու բեկորներ:
Ամփոփելով 2018 թ․-ին կատարված աշխատանքները, ներկաներն անդրադարձել են նաև ՊՈԱԿ-ի մասնաճյուղերում կատարված աշխատանքներին ու բարեփոխումներին։ «Գառնի» արգելոց-թանգարանի այս տարվա նորամուծություններից է հաշմանդամ այցելուների համար սայլակների անվճար տրամադրումը և աուդիոգիդ ծառայության մատուցումը։ «Գառնի» արգելոց-թանգարանի և «Ամբերդ ամրոց» արգելոցի տարածքներում տեղադրվել են «Թագավորական պալատի պատերի վրա բարձրանալը խստիվ արգելվում է» և «Ամրոցի պատերի վրա բարձրանալը խստիվ արգելվում է» բովանդակությամբ ցուցավահանակներ։
«Զորաց քարեր» բնակատեղի» պատմամշակութային արգելոցի տարածքում արդեն տեղադրվել է աշխատակիցների համար նախատեսված /մետաղական կոնստրուկցիայով հավաքված/ ժամանակավոր տաղավար, որն ունի աշխատասենյակ և սանհանգույց:
2018 թ․-ի ընթացքում ՊՈԱԿ-ի մարզային ծառայությունների աշխատակիցների ջանքերով ուղղվել ու իրենց նախնական տեղերում ամրակայվել է ընդհանուր առմամբ 137 խաչքար։
Հաշվետվության ընթացքում ներկայացվել են 2018 թ. ՊՈԱԿ-ի կազմակերպած գիտաժողովները, ցուցադրությունները, գիտակրթական ծրագրերը, վիկտորինա-մրցույթները, հուշարձանների տարածքներում և տարբեր կրթօջախներում իրականացված միջոցառումները:
Մարզային ծառայությունների կատարած աշխատանքներն ավելի թափանցիկ դարձնելու համար տարվա ընթացքում դրանք ակտիվորեն ներկայացվել են նաև սոցցանցերում։
2018թ․ի կատարված աշխատանքները ներկայացրել են նաև ՊՈԱԿ-ի բաժինների պատասխանատուները։
Հաշվետվության ավարտին ՊՈԱԿ-ի տնօրենի՝ գիտական աշխատանքների գծով տեղակալ Կ. Փահլևանյանը և գիտնական քարտուղար Ա․ Փիլիպոսյանը ՊՄՊ մարզային ծառայությունների պետերի և տեղակալների համար անցկացրել են վերապատրաստման դասընթաց։ Նպատակը` նորահայտ հուշարձանների հայտնաբերման դեպքում մարզային ծառայության աշխատակիցների անելիքը իրավական առումով ճիշտ կազմակերպելն է՝ հնագիտական առարկաների հետագա ճակատագիրը տնօրինելու համար: