Շրջայց Գեղարքունիքի մարզում

Շրջայց Գեղարքունիքի մարզում

«Պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի տնօրենի  տեղակալ  ՊՄՊ  ծառայությունների  աշխատանքների  գծով Հայկ Դանիելյանը շրջայցով Գեղարքունիքի մարզում էր։

Շրջայցի ընթացքում ուսումնասիրվել է  Վանեվան վանական համալիրը,  Բերդկունք, Թեյշեբաինի (Օձաբերդ) ամրոցները,  Քանագեղ հնավայրի տարածում գտնվող 12-13 -րդ դարերով թվագրվող Սուրբ խաչ մատուռը։

Վանեվան վանական համալիրը  գտնվում է Գեղարքունիքի մարզի Արծվանիստ գյուղում։

Համաձայն շինարարական արձանագրության, համալիրի գլխավոր Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին կառուցվել է 903 թ․ հայոց սպարապետ Շապուհ Բագրատունու կողմից։

Գլխավոր եկեղեցին կառուցված է կոպտատաշ բազալտից, իսկ կամարները և գմբեթը՝ տուֆից։ Ունի ներքուստ քառախորան, արևելքում զույգ ավանդատներով հորինվածք։

Վանեվան  համալիրից հետո ուսումնասիրության հաջորդ կանգառը՝ մոտ Ք․ա. 8-6 դդ․ թվագրվող «Թեյշեբաինի» (օձաբերդ)  ամրոց էր։

Ուրարտական տիրապետության շրջանում «Թեյշեբաինի» ամրոցը հանդիսացել է Սևանա լճի հարավային ավազանի գլխավոր հենակետը, վերահսկել լճափով անցնող և դեպի Սոթքի ոսկու հանք տանող ռազմավարական ճանապարհը։

Վանի թագավորության միապետ Ռուսա I-ը (գահակալել է Ք.ա. 735-713 թթ.) նվաճել է Օձաբերդը, վերանվանել ուրարտական դիցարանի գլխավոր աստվածներից մեկի՝ ամպրոպի և պատերազմի աստված Թեյշեբայի անունով և այդ իրադարձությունը հաստատող սեպագիր արձանագրություն թողել ամրոցի մոտակա ժայռին։

Ուսումնասիրվել է  «Բերդկունք» («Սպիտակ բերդ») ամրոց ( մ․թ․ա․II–I)  բազմաշերտ հուշարձանը։

Բերդկունքի ամրոցի դիրքն այնքան գերիշխող է շրջապատի նկատմամբ, որ միջնադարում կիկլոպյան ամրոցի փլատակների վրա կառուցվել է մի նոր` ամրակուռ ամրոց, որի անունով էլ մինչ օրս այն կոչվում է «Սպիտակ բերդ»։

Համեմատաբար լավ են պահպանվել միջնադարյան «Սպիտակ բերդ» ամրոցի կենտրոնական մասի կառույցները, կանգուն է պարսպապատը: